فصد خون چیست؟ فواید فلبوتومی + طریقه انجام آن

فصد چیست؟

در فصد خون از سوزن برای گرفتن خون از رگ ها به ویژه در قسمت بازو استفاده می شود. لغت فصد خون به معنی خون گیری و یا رگ برداری است. انجام فصد خون یکی از روش های تشخیص بیماری است.

از فصد خون (فلبوتومی) به منظور درمان بیماری های خاص استفاده می شود. در این روش از رگ های قابل فصد، گلبول قرمز اضافی غیر معمول یا آهن اضافی خارج می شود. از فصد درمانی در درمان بیماری های زیر استفاده می شود:

• هموکروماتوز
• پلی سیتمی ورا
• پورفیری
• بیماری سلول داسی شکل
• بیماری کبد چرب غیرالکلی

فرایند فصد خون

در فلبوتومی (فصد خون) نیازی به آمادگی به مانند آزمایش خون نیست. برای فلبوتومی نیاز نیست که ناشتا باشید.

نحوه فصد خون به این صورت است که شما بر روی یک صندلی می نشینید و یا دراز می کشید. متخصص فلبوتومی از شما می خواهد دست خود را مشت کنید. وی سپس نواری به نام تورنیکت به دور بازوی شما می بندد. اینکار باعث می شود رگ های شما برجسته شود و سوزن آمپول به نقطه درست وارد شود.

در ادامه

ممکن است در این لحظه کمی احساس سوزش و یا در کنید. سوزن فصد به یک لوله متصل است و از طریق آن خون وارد کیسه می شود. بسته به میزان خون مورد نیاز مدت زمان خونگیری متفاوت است. بیشتر اوقات ۱۰ الی ۱۵ دقیقه زمان می‌برد تا خون لازم از بدن شما خارج شود.

پس از انجام عمل فصد خون، پرستار و یا تکنسین سوزن را از بازوی شما خارج کرده، تورنیکت را برداشته و ناحیه را پانسمان می‌کند. وی از شما می‌خواهد که ناحیه زخم را به مدت چند دقیقه توسط گاز فشار دهید.

فصد در طب سنتی

انسان ها هزار سال است که به فصد خون یا فلبوتومی روی آورده اند. فصد درمانی ابتدا در مصر آغاز شد و سپس به یونان و روم رسید و از آنجا به کشورهای آسیایی و بقیه کشورهای اروپایی راه یافت. از روش های فصد خون ابتدا در درمان بیماری های خاص مانند تب، سردرد، از دست دادن اشتها و مشکلات گوارشی استفاده می‌ شد.

در گذشته فلبوتومی یک مسئله بحث‌ برانگیز بود، زیرا پزشکان مقادیر زیادی خون از افراد می‌گرفتند. نمونه این مورد جرج واشنگتن، اولین رئیس جمهور ایالات متحده است. او در سال ۱۷۹۹ پس از قرار گرفتن در هوای برفی بیمار شد و به تب مبتلا شد. پزشکان ۴۰ درصد خون او را برای درمان خارج کردند. او شب بعد فوت کرد.

طریقه گرفتن فصد خون چیست؟

در فلبوتومی یک سوزن  وارد رگ های خونی شده و خون اضافی بدن را جمع آوری می کند. اغلب، رگ های بزرگ نزدیک به پوست آرنج برای این کار انتخاب می شود. این ناحیه با یک ماده ضد عفونی کننده که معمولاً ید و یا  کلرهگزیدین تمیز می شود.

مراحل انجام فصد خون بسیار بهداشتی و ایمن است و هر مرحله با اطمینان از راحتی شما انجام می شود. سوزنی که معمولاً برای استخراج خون اضافه استفاده می شود، بزرگ تر از سوزن خون برای اهداف آزمایشگاهی است. از سوزن بزرگتر برای حفاظت از گلبول های قرمز خون استفاده می شود.

فلبوتومی و غلظت خون

در مورد درمان هموکروماتوز، عمل فلبوتومی توسط یک تکنسین انجام می شود و تقریباً ۴۵۰ تا ۵۰۰ میلی لیتر معادل یک پیمانه خون از بدن خارج می شود. بسته به وزن و قد، سیستم گردش خون ۱۰ الی ۱۲ لیتر خون تولید می کند. خارج کردن یک لیتر خون از بدن مقدار قابل توجهی است.

در این مورد، سیستم بدن شروع به جبران خون از دست رفته کرده و به سرعت گلبول های جدید می سازد. برای اینکه این اتفاق نیفتد و شما مجدد دچار غلضت خون نشوید، توسط سرمی حاوی انواع ویتامین b به شما وصل می‌شود تا شوک وارده به بدن کنترل شود و شروع به خونسازی با سرعت بسیار نکند.

فصد خون برای درمان غلظت خون

هموگلوبین در خون مسئول حمل آهن است. وقتی که شما خون زیادی را از دست می‌دهید به تبع آهن بدن شما نیز کاهش می یابد. با کاهش شدید آهن و افت فریتین خون، فلبوتومی باعث کاهش علائم بیماری شده، تولید بیش از حد آهن را متوقف و حتی معکوس کند و جان شما را نجات می دهد.

دفع یک قطره خون باعث کاهش تنها ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلی گرم آهن می شود.

به طور روزانه میزان از دست دادن خون از طریق متابولیسم در حدود ۱۲ میلی گرم است. از این رو دفع یک قطره خون می تواند روشی مفید برای کاهش آهن مازاد بدن باشد. یادآوری می شود که بدن انسان هیچ مکانیسم عمده ای برای دفع آهن اضافی ندارد. این واقعیت بیولوژیکی دفع خون برای درمان هموکروماتوز را از اهمیت بیشتری برخوردار می سازد.

 چه کسی مسئول فلبوتومی یا فصد خون است؟

یک تکنسین آموزش دیده مسئول گرفتن خون از بدن است. بهتر است که این عمل را در مرکز تخصصی فصد خون انجام دهید.

فلبوتومی چه مدت به طول می انجامد؟

در صورت وجود هیچ نوع عارضه قبلی،  فصد خون توسط تکنسین در ظرف ۱۰ الی ۱۵ دقیقه به طول می انجامد. برای بسیاری از این افراد این فرایند سریع و آسان است.

از طرف دیگر، ممکن است تکنیسین در یافتن رگ دچار مشکل شود. این امر به زمان فرایند می افزاید و ممکن است منجر به ناراحتی از طرف فرد شود.

 چند وقت یکبار به فلبوتومی نیاز داریم؟

تعداد دفعات فلبوتومی به توصیه‌های پزشک بستگی دارد. مدت زمان این فرآیند به عوامل زیر بستگی دارد:

• آزمایشات – میزان آهن مازاد و سطح فریتین
• ژنوتیپ هموکروماتوز
• علائم هموکروماتوز
• سایر شرایط سلامتی
• توانایی اهدای خون

با اینکه فلبوتومی روشی ایمن و اثربخش است، برخی از افراد در انجام آن با مشکلاتی روبه‌رو هستند. از جمله این مشکلات پایین بودن حجم خون و در نتیجه ضعف و غش ناگهانی است. از جمله عوارض دیگر تخریب رگ های خونی و یا ظاهر شدن زخم بر روی رگ ها به دلیل انجام فلبوتومی مکرر است. برخی افراد نیز از عدم تمایل خود به این عمل صحبت می کنند.

عوارض جانبی فصد خون چیست؟

افرادی که دچار ذخیره آهن مازاد در خون خود هستند، با اهدای هفتگی خون یا فلبوتومی بر این مشکل غلبه می کنند. فلبوتومی می تواند برای بدن سخت و چالش برانگیز باشد، به ویژه زمانی که به دفعات این کار را انجام می دهید. با این حال می تواند زندگی شما را نجات دهد.

گذشته از داروهای آهن زدا که مزایا و معایب خود را دارد، فلبوتومی در حقیقت تنها راه متداول دفع آهن اضافی بدن است.

در طی فرآیند فصد و یا بعد از آن ممکن است دچار افت فشار خون و به دنبال آن ضعف و حتی شوید. در برخی موارد نیز کبودی ایجاد می شود.

هدف از فلبوتومی در حقیقت القای کم خونی ضعیف از طریق دفع آهن ذخیره شده از بافت ها و اندام بدن است.

از دیگر ضررهای فصد این است که با دیدن خون دچار حالت تهوع شوید و یا از آمپول بهراسید. احساس بدی نداشته باشید.

ممکن است روز بعد در محل سوزن قرمزی و یا کبودی مشاهده کنید. شاید این لکه در ابتدا کمی دردناک باشد، اما به زودی رفع می شود.

ملاحظات پس از فصد خون

پزشک از شما می‌خواهد که مایعات زیادی بنوشید، از خوردن الکل خودداری کنید و برای چند ساعت ورزش کردن را کنار بگذارید. همچنین از بلند کردن وسایل سنگین یا استعمال دخانیات خودداری کنید.

فواید فصد خون چیست؟

از جمله فواید فصد کمک به کاهش سطح فریتین خون و کاهش علائم ناشی از آهن اضافی است.

احساس بهتری به انسان دست می‌دهد. عضلات و مفاصل درد کمتری حس می‌کنند. خواب بهتر، خستگی کمتر و افکار واضح تر و آسوده‌‌تر از دیگر فواید آن است. بسیاری از افراد این مزایا را احساس کرد‌ه‌اند.

فصد خون بدون شک زندگی افراد را نجات می دهد و درمان اصلی هموکروماتوز به شمار می رود.